Εισαγωγικά

Η διπλωματική εργασία ολοκληρώνει τις σπουδές στο ΔΠΜΣ και δίνει την ευκαιρία στον μεταπτυχιακό φοιτητή να αξιοποιήσει αλλά και να συνθέσει γνώσεις που απέκτησε στη διάρκεια των σπουδών του, εμβαθύνοντας σε μία γνωστική περιοχή. Παράλληλα, ωθεί τον φοιτητή να εξασκήσει και να αναδείξει τις συνθετικές του ικανότητες και τις ερευνητικές του δεξιότητες.

Η Διπλωματική Εργασία  αποτελεί σημαντικότατο μέρος των σπουδών των μεταπτυχιακών φοιτητών του ΔΠΜΣ στην Επιστήμη και Τεχνολογία Πολυμερών. Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι η φοίτηση οδηγεί στην απόκτηση Διπλώματος Ειδίκευσης (Master), θεωρείται ότι η διπλωματική εργασία πρέπει να είναι πρωτότυπη και εντός του επιστημονικού και ερευνητικού πεδίου που θεραπεύει το ΔΠΜΣ.

Το κείμενο αυτό έχει στόχο να παρουσιάσει τις βασικές αρχές και τα βήματα που θα πρέπει να ακολουθούνται για την εκπόνηση μίας άρτιας διπλωματικής εργασίας.

Βασικές αρχές

Πρωτοτυπία

Το αντικείμενο της διπλωματικής εργασίας θα πρέπει να εμφανίζει στοιχεία πρωτοτυπίας. Δεν μπορεί να αναφέρεται σε  επανάληψη πειραματικών ή υπολογιστικών τεχνικών ή σε απλή σύνθεση βιβλιογραφικών δεδομένων και πληροφοριών. Αντίθετα, θα πρέπει να παράγει, έστω και σε περιορισμένο βαθμό νέα γνώση. Τα στοιχεία πρωτοτυπίας μπορεί να αναφέρονται σε μία ή περισσότερες από τις ακόλουθες περιπτώσεις:

• Διερεύνηση πτυχών ενός θέματος/φαινομένου που δεν έχουν επαρκώς μελετηθεί,
• Χρήση μίας υπάρχουσας μεθόδου ή τεχνικής σε ένα νέο πεδίο εφαρμογής,
• Ανάπτυξη νέας ή τροποποίηση υπάρχουσας μεθόδου ή τεχνικής.

Ακαδημαϊκή δεοντολογία και λογοκλοπή

Η χρήση ιδεών και επιστημονικών ευρημάτων που αντλούνται από βιβλιογραφικές πηγές χωρίς παραπομπή, υποδηλώνει έμμεσα την ιδιοποίηση τους και αποτελεί την πιο σοβαρή παραβίαση της ακαδημαϊκής δεοντολογίας: την κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας.

Μία συνήθης μορφή κλοπής πνευματικής ιδιοκτησίας είναι η λογοκλοπή (plagiarism), δηλαδή η αυτούσια (ή με μικρές  αλλαγές) αντιγραφή κειμένων από βιβλιογραφικές πηγές. Ακόμη και αν σε κάποιο σημείο υπάρχει βιβλιογραφική παραπομπή, η αναφορά στην ιδέα ή στο εύρημα που αντλείται από την πηγή, θα πρέπει να γίνεται με πρωτότυπο γραπτό λόγο και όχι με αντιγραφή. Σε αντίθετη περίπτωση, εμπίπτει και πάλι στην κατηγορία της λογοκλοπής. Ειδικότερα, στην κατηγορία της λογοκλοπής εντάσσονται οι εξής πρακτικές[1]:

• η παρουσίαση δουλειάς άλλων ως δικής σας,
• η αντιγραφή λέξεων ή ιδεών από άλλους χωρίς παραπομπή,
• η μη χρήση εισαγωγικών σε φράσεις που έχουν γράψει άλλοι,
• η χρήση παραπομπών που δεν ισχύουν,
• οι παραλλαγές φράσεων άλλων συγγραφέων χωρίς να κάνετε παραπομπή σε αυτούς,
• η εκτεταμένη αντιγραφή και παραλλαγή προτάσεων ή και παραγράφων χωρίς ή με παραπομπή

Οι επιπτώσεις από τη χρήση της λογοκλοπής είναι πολύ σοβαρές. Εκτός από την ηθική απομόνωση που υφίσταται όποιος διαπράττει σχετικό αδίκημα, σε ορισμένες χώρες οδηγεί μέχρι και σε διακοπή σπουδών ή/και αφαίρεση διπλώματος.

Σωστή αξιοποίηση των βιβλιογραφικών πηγών

Η  αξιοποίηση στοιχείων από διαφορετικές πηγές που αναφέρονται στο ίδιο θέμα, δεν γίνεται σειριακά. Κάτι τέτοιο, οδηγεί σε επαναλήψεις και έλλειψη συνεκτικότητας του κειμένου, και υποδηλώνει μειωμένη συνθετική ικανότητα και κριτικό πνεύμα του συγγραφέα της διπλωματικής εργασίας. Συχνά, επίσης συνδυάζεται με μορφές λογοκλοπής.

Θα πρέπει επομένως να γίνεται συνδυαστική ανάγνωση και αξιοποίηση των πολλαπλών βιβλιογραφικών πηγών που αναφέρονται στο θέμα και, με τις αντίστοιχες παραπομπές, να διαμορφώνεται ένα πρωτότυπο συνθετικό κείμενο που παρουσιάζει, συγκρίνει, αντιδιαστέλλει ή/και αξιολογεί τις σχετικές εργασίες.

Συνεκτική δομή

Η διπλωματική εργασία πρέπει να έχει μία συνεκτική δομή με τα εξής χαρακτηριστικά:

• Πληρότητα στην ανάπτυξη του αντικειμένου με εστίαση στα πεδία που συνδέονται με τους στόχους της εργασίας, χωρίς πλεονασμούς και επαναλήψεις.
• Συστηματική παρουσίαση αποτελεσμάτων με λογική συνέχεια και χρήση συνδυαστικών διαγραμμάτων ή πινάκων που να διευκολύνουν το σχολιασμό τους και την εξαγωγή συνεπών συμπερασμάτων.
• Ορθή χρήση της ελληνικής γλώσσας.

Βήματα εκπόνησης της διπλωματικής εργασίας

Αποσαφήνιση και κατανόηση αντικειμένου και στόχων

Είναι το πρώτο και ιδιαίτερα σημαντικό βήμα στη διαδικασία εκπόνησης της διπλωματικής εργασίας. Η κύρια ευθύνη για την αποσαφήνιση αντικειμένου και στόχων ανήκει ασφαλώς στον επιβλέποντα. Η κατανόηση από την πλευρά του φοιτητή θα είναι σταδιακή, όσο προχωρά στη μελέτη και την έρευνά του, και θα πρέπει να είναι πλήρης πριν την ολοκλήρωση της εργασίας και την έναρξη της συγγραφής. Γι’ αυτό θα πρέπει με την πρόοδο της εργασίας να γίνεται συζήτηση επί του αντικειμένου και των στόχων ώστε να υπάρξει κοινή αντίληψη και, αν κριθεί αναγκαίο από την πορεία της ερευνητικής εργασίας, τροποποίησή τους.

Η σαφής οριοθέτηση του αντικειμένου είναι απαραίτητη για τον καθορισμό των στόχων της διπλωματικής εργασίας. Κατά κανόνα, ένα ερευνητικό αντικείμενο έχει μεγάλο εύρος, ενώ κάθε πτυχή του μπορεί να προσεγγισθεί με διαφορετικά μεθοδολογικά εργαλεία. Είναι απαραίτητο επομένως να προσδιορισθεί η εστίαση της εργασίας και να διατυπωθούν οι αντίστοιχες ερευνητικές επιδιώξεις/στόχοι. Με την πρόοδο της εργασίας, και λαμβάνοντας υπόψη τη βιβλιογραφική επισκόπηση ή/και τα πρώτα αποτελέσματα είναι δυνατή μερική αναθεώρηση, ή προσθήκη ή απαλοιφή κάποιων στόχων.

Επισκόπηση της βιβλιογραφίας

Η αναλυτική διερεύνηση και παρουσίαση του αντικειμένου της διπλωματικής εργασίας και της μεθοδολογικής προσέγγισης που υιοθετείται, προϋποθέτει τη συγκέντρωση, μελέτη και αποδελτίωση της σχετικής βιβλιογραφίας. Οι βιβλιογραφικές πηγές περιλαμβάνουν βασικά συγγράμματα που βοηθούν στην κατανόηση του σχετικού θεωρητικού υποβάθρου, επιστημονικές δημοσιεύσεις που διαφωτίζουν τις επιστημονικές και μεθοδολογικές εξελίξεις σε πτυχές που συνδέονται με τους στόχους της εργασίας μας, καθώς και άλλες εκθέσεις οργανισμών, εργασίες (π.χ. διπλωματικές ή διατριβές) ή άλλες διαδικτυακές πηγές που παρέχουν πρόσθετα στοιχεία, χρήσιμα για την εργασία μας και την τεκμηρίωση των απόψεων που εκθέτουμε.

Η επισκόπηση της βιβλιογραφίας γίνεται κυρίως κατά την έναρξη της διπλωματικής εργασίας, συνεχίζεται όμως και σε όλη τη διάρκεια της, με συνεχή εστίαση στα ειδικότερα θέματα που αυτή πραγματεύεται ή στα νέα ερωτήματα που ανακύπτουν κατά την εκπόνηση της.

Εκτέλεση πειραματικού (υπολογιστικού) μέρους

Η εκτέλεση του βασικού κορμού της διπλωματικής εργασίας, δηλαδή των πειραμάτων υπολογισμών, ή άλλων δράσεων (π.χ. έρευνα πεδίου) θα πρέπει να ακολουθεί ένα πλάνο που διαμορφώνεται στα αρχικά στάδια, με βάση τους στόχους που έχουν τεθεί και τη βιβλιογραφική επισκόπηση. Η κατάστρωση του πλάνου αποσκοπεί καταρχήν στη συγκέντρωση των απαραίτητων δεδομένων, υπολογιστικών προγραμμάτων, υλικών και πόρων, και γενικά την έγκαιρη ολοκλήρωση όλων των αναγκαίων προπαρασκευαστικών ενεργειών.  Κυρίως όμως αναφέρεται στο σχεδιασμό του περιεχομένου των δράσεων, όπως για παράδειγμα τον καθορισμό του συστήματος και των παραμέτρων που θα διερευνηθούν, τον αριθμό επαναλήψεων, τις πιθανές αναλύσεις ευαισθησίας κλπ.

Συγγραφή

Η διπλωματική εργασία ολοκληρώνεται μόνο μετά τη συγγραφή της. Το γραπτό κείμενο μπορεί είτε να αναδείξει είτε να υποβαθμίσει τα ευρήματα της εργασίας και δεν πρέπει να γίνεται αντιληπτό ως μία τυπική και δευτερεύουσας σημασίας διαδικασία. Ο γραπτός λόγος εξακολουθεί να αποτελεί το σημαντικότερο μέσο επικοινωνίας τόσο στην επιστημονική κοινότητα, όσο και στον επαγγελματικό χώρο. Αποτελέσματα ερευνών, επιχειρηματικές προτάσεις, συνόψεις επαγγελματικών συναντήσεων εκτίθενται σε γραπτό κείμενο και η απήχηση και αποτελεσματικότητα τους εξαρτάται από τον τρόπο γραφής των θεμάτων που θέλουν να επικοινωνήσουν. Κατά τη συγγραφή της εργασίας πρέπει να ακολουθούνται οι βασικές αρχές της ακαδημαϊκής δεοντολογίας, της συνθετικής και κριτικής αξιοποίησης των πηγών και της συνεκτικότητας του κειμένου, που εκτέθηκαν προηγούμενα.

Κάθε αντίτυπο της εργασίας πρέπει να είναι βιβλιοδετημένο και το εξώφυλλο συνιστάται να φέρει τον τίτλο της εργασίας, το ονοματεπώνυμο του φοιτητή και του επιβλέποντος και τον τόπο/έτος εκπόνησής της (σχετικό πρότυπο παρατίθεται στο παράρτημα Ι). Το περιεχόμενο του εξωφύλλου θα αποτελεί και την πρώτη σελίδα της βιβλιοδετημένης εργασίας.

Οι εργασίες να γράφονται σε χαρτί διαστάσεων Α4, το δε κείμενο να καλύπτει χώρο διαστάσεων τέτοιο ώστε να απέχει τουλάχιστον 3 cm από το αριστερό όριο και 3 cm από το δεξιό όριο. Επίσης οι αποστάσεις από το επάνω και κάτω όριο της σελίδας να είναι τουλάχιστον 2.5 cm. Η απόσταση μεταξύ των γραμμών του κειμένου (διάστιχο) να είναι κανονική (απλό διάστημα – single spacing) και το μέγεθος των γραμμάτων 11 ή 12 point.

Οι πίνακες πρέπει να τοποθετούνται όσο το δυνατόν πλησιέστερα στο κείμενο στο οποίο γίνεται αναφορά σε αυτούς και να είναι στοιχισμένοι αριστερά. Αριθμούνται κατάλληλα και ο τίτλος τους τοποθετείται πάνω από τον πίνακα. Τα διαγράμματα πρέπει να τοποθετούνται όσο το δυνατόν πλησιέστερα στο κείμενο στο οποίο γίνεται αναφορά σε αυτά, στοιχισμένα στο κέντρο της σελίδας και να αριθμούνται κατάλληλα. Ο τίτλος τοποθετείται μετά το διάγραμμα. Οι εξισώσεις πρέπει να αναγράφονται στο κέντρο της σελίδας παρεμβάλλοντας κενές γραμμές πριν και μετά από κάθε εξίσωση. Κάθε εξίσωση αριθμείται κατάλληλα (# κεφαλαίου.# εξίσωσης) σε παρένθεση με στοίχιση στα δεξιά της σελίδας. Οι βιβλιογραφικές αναφορές παρουσιάζονται με τα ονόματα των συγγραφέων και το έτος δημοσίευσης σε πλήρη αντιστοιχία με τον κατάλογο της βιβλιογραφίας που παρατίθεται στο τέλος με αλφαβητική σειρά και για την οποία γίνεται αναφορά στη συνέχεια. Εναλλακτικά οι βιβλιογραφικές αναφορές μπορούν να παρουσιάζονται με αριθμούς εντός αγκύλης και στην περίπτωση αυτή η παρουσίαση του καταλόγου της βιβλιογραφίας γίνεται με σειρά εμφάνισης και πάλι στο τέλος.

Δομή της διπλωματικής εργασίας

Η δομή μίας τυπικής διπλωματικής εργασίας παρά τις επιμέρους ιδιαιτερότητες που επιβάλλονται από το αντικείμενο, είναι παρόμοια. Η δομή της διπλωματικής προτείνεται να είναι η ακόλουθη:

• Πρόλογος (1 σελ.)
• Περίληψη (μέγιστο 2 σελ.)
• Περίληψη στην αγγλική γλώσσα (μέγιστο 2 σελ.)
• Πίνακας Περιεχομένων
• Πίνακας συμβόλων και συντομογραφιών (με τις αντίστοιχες μονάδες μέτρησης στο Διεθνές Σύστημα Μονάδων S.I, βλ. και www.iupac.org )
• Κατάλογος Πινάκων
• Κατάλογος Εικόνων
• Κατάλογος Διαγραμμάτων
• Κεφάλαιο 1
• …
• Κεφάλαιο ν
• Βιβλιογραφία
• Παράρτημα Α
• …
• Παράρτημα Ν

Οι τίτλοι των Κεφαλαίων να αναγράφονται με κεφαλαία έντονα (bold) γράμματα, στοιχισμένα στο κέντρο της σελίδας, να αρχίζουν πάντα σε καινούργια σελίδα και να ακολουθεί κενό διάστημα δύο γραμμών. Ενδείκνυται η χρησιμοποίηση γραμμάτων μεγέθους μεγαλύτερου των 12 points (π.χ. 16 points). Οι τίτλοι των υποκεφαλαίων να αναγράφονται επίσης με κεφαλαία έντονα γράμματα 12 points. Να υπάρχει κενό μίας σειράς πριν από τον τίτλο ενώ το κείμενο να αρχίζει αμέσως μετά χωρίς κενό. Οι τίτλοι περαιτέρω υποενοτήτων, να αναγράφονται με μικρά έντονα γράμματα 12 points. Να υπάρχει κενό μίας σειράς πριν από τον τίτλο ενώ το κείμενο να αρχίζει αμέσως μετά χωρίς κενό.

Οι βασικές ενότητες μίας διπλωματικής εργασίας είναι:

Εισαγωγή

Η εισαγωγή θα πρέπει να περιλαμβάνει:

• Συνοπτική περιγραφή και οριοθέτηση του αντικειμένου. Η σημασία του αντικειμένου και το επιστημονικό ενδιαφέρον που συγκεντρώνει. Συνοπτική αναφορά στις ερευνητικές κατευθύνσεις που εντοπίζονται στη διεθνή βιβλιογραφία.
• Τοποθέτηση της παρούσας εργασίας. Η βασική ερευνητική στόχευση. Η μεθοδολογική προσέγγιση που υιοθετείται.
• Οι επιμέρους στόχοι και η αναμενόμενη συνεισφορά της διπλωματικής εργασίας.
• Η διάρθρωση της διπλωματικής εργασίας

Αναλυτική περιγραφή αντικειμένου

Ανάπτυξη του αντικειμένου και βιβλιογραφική επισκόπηση. Η ενότητα αυτή χωρίζεται σε υποενότητες και επιμέρους παραγράφους, έτσι ώστε να διευκολύνεται η εστίαση στις ειδικότερες πτυχές που διερευνώνται στην εργασία. Αναδεικνύονται τα βασικά επιστημονικά ερωτήματα και οι απαντήσεις που έχουν δοθεί από προγενέστερες εργασίες.

Μεθοδολογική προσέγγιση

• Συνοπτική παρουσίαση του θεωρητικού υποβάθρου. Αναφορά στις μεθοδολογικές εξελίξεις, πεδία εφαρμογών με βάση τη βιβλιογραφική επισκόπηση.
• Αναλυτική παρουσίαση της μεθοδολογικής προσέγγισης που υιοθετείται.

Αποτελέσματα

Δεδομένα και παραδοχές. Δομημένη παρουσίαση και σχολιασμός αποτελεσμάτων.

Συμπεράσματα

• Σύνοψη αντικειμένου και στόχων.
• Συνθετική και κριτική παρουσίαση αποτελεσμάτων. Αναφορά σε τυχόν προβλήματα, μεθοδολογικής ή πρακτικής φύσης. Προσδιορισμός του βαθμού επίτευξης των αρχικών στόχων. Υπογράμμιση των καινοτομικών στοιχείων και της συνεισφοράς της εργασίας.

Ανάδειξη κατευθύνσεων για μελλοντική έρευνα.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Θα πρέπει να περιλαμβάνει το σύνολο των πηγών στις οποίες υπάρχει παραπομπή στο κείμενο. Η παρουσίαση της βιβλιογραφίας προτείνεται να είναι ως εξής:

Περιοδικά:

Wu, X. C., Michael, G. A., & Rayford, G. A. (2004). Methanol conversion on SAPO-34: Reaction condition for fixed-bed reactor. Applied Catalysis A: General, 260, 63–69.

Βιβλία και μονογραφίες:

Levenspiel, O. (2002). Chemical reaction engineering. New York, U.S.A: John Wiley &Sons, Inc.

Πρακτικά Συνεδρίων:

Bock, H., & Plitt, K.-J. (1984). A multiple shooting algorithm for direct solution ofoptimal control problems. Proceedings of the 9th IFAC World Congress. Budapest:Pergamon Press, 274-279.

Κείμενο συγγράμματος με πολλούς συγγραφείς:

Deuflhard, P., & Nowak, U. (1987). Extrapolation integrators for quasilinear implicitodes. In P. Deuflhard, & B. Enquist (Eds.), Large Scale Scientific Computing NATO-ASI Series (pp. 37–50). Basel: Birkhäuser.

Παραρτήματα

Τα παραρτήματα περιλαμβάνουν Πίνακες δεδομένων, κώδικες, ή εξειδικευμένα κείμενα (π.χ. ερωτηματολόγια, νομοθετικά πρότυπα) που αξιοποιούνται στην εργασία, δεν εισάγονται όμως στο κυρίως κείμενο προκειμένου να διαφυλαχθεί η συνεκτικότητα του.

[1] Παναγιώτης Κουτσάμπασης, επ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, μετάβαση από την προσωπική ιστοσελίδα του: http://www.syros.aegean.gr/users/kgp/forstudents.html. Αναφορά σε ορισμούς από Merriam-Webster Online Dictionary, Plagiarizing, http://www.merriam-webster.com/dictionary/plagiarizing